Hoşumuza gitmese de, düşünmek istemesek de bir gün dijital SLR’mizin sensörünün temizlenmesi gerekliliği kaçınılmaz olacak. Ne kadar dikkat edersek edelim bir toz parçası, bir yolunu bulup sensörümüzün üzerine konuşlanacak. Sensör temizliği, çok kolay olmakla beraber yanlış yapıldığında doğuracağı sonuçlar ağırdır. Bu yüzden üreticilerin verdiği bilgilere bire bir uymak gerekir. Vereceğim pratik bilgilerin yardımcı olacağını ümit ediyorum.
Tozların tespiti: Toz ya da toz parçacıkları, bazen bilgisayar ekranında özellikle homojen bölgelerde – gökyüzü gibi – gözümüze çarpar. Tozların sağlıklı tespiti, bir kaç aşamayı gerektirir. İlkin, eşit aydınlatılmış, açık tonda ve homojen bir konunun fotoğrafının çekimi gerekir. Bu, gökyüzü olabileceği gibi kadrajı dolduracak beyaz bir kağıt parçası da olabilir.
- Fotoğraf makinasının doğal en düşük ISO ayarını kullanarak, diyaframı f:1:22 değerine kadar kısmak gerekir.
- 70 mm ya da biraz daha uzun odaklı objektiflerin kenardaki aydınlıkları, merkeze yakın aydınlıkta olur.
- Objektifimizi, eğer gökyüzünü çekiyorsak yakına ya da bir kağıt parçasını çekiyorsak sonsuza ayarlarız. Çektiğimiz konu netsiz olursa, tozları tespit etmek kolaylaşır.
- Beyaz kağıt için pozometrenin verdiği değerlerden 2 durak daha fazla poz veririz.
- Daha sonra, çektiğimiz bu kareyi photosop gibi bir fotoğraf işleme programında 100% büyüklüğünde açarız.
- Photoshop programında bu kareye shift+ctrl+u tuşları ile desaturasyon uygulayarak onu siyah-beyaza çeviririz.
- Bir sonraki adımda, layer/new adjustment layer/levels adımlarıyla bu seçenekten sürgüleri histogram sınırlarında olacak şekilde her iki taraftan daraltırız. Şimdi kontrastı yükseltmiş ve yabancı cisimleri belirginleştirmiş olduk.
- Eğer sensörümüz üzerinde toz ya da yabancı cisimler varsa, bunlar koyu şekiller halinde belirecektir.
- Görüntünün sensör üzerine ters düştüğünü anımsayarak, yabancı cisimlerin sensör üzerindeki yerlerini belirleyebiliriz.
Tozların tespiti, sensörü görsel olarak incelemeyle de mümkündür. Bunun için üretilen özel ışıklı luplar, objektif ağızına yerleştirilerek sensörü yakından inceleme fırsatı vermekte. Pratik ve çabuk olmasına karşılık, photoshop yöntemi daha güvenilir olduğundan beraber kullanmakta fayda var.
Temizlik: Sensör temizliği, kuru ve ıslak yöntem olarak ikiye ayrılmakta. Kuru yöntemde, anti-statik sensör fırçaları ve hava/gaz üfleyen araçlardan faydalanılmakta. İçerisinde yoğuşan nemi ve partikülleri sensöre bulaştırma olasılığından dolayı, tozları üflemek için üretilmiş sıkıştırılmış hava düzeneklerinden kaçınmalıyız. Bazı firmaların sensör temizliği için ürettiği sıkıştırılmış karbondioksit gazı daha uygun bir seçenek olabilir. Ancak ben, elde bastırınca hava üfleyen lastik pompalardan yanayım. Anti-statik fırçalar, özellikle statik elektrik yüküyle sensör üzerinde duran toz parçalarını toplamakta çok iyi iş yapıyorlar. Bu fırçaların bir kötü tarafı, tekrar sensöre değdirmeden önce iyi temizlenmeleri gereği diğeri de, ortam nemi ile sensöre iyice yapışmış tozları alamamaları.
Islak yöntem, bir solüsyon ve bu solüsyonu temizlik için sensore uygulayan bir aparattan oluşmakta. Bu aparat, çubuk şeklinde olup ucu, sensörü temizlemeye uygun şekildedir. Solüsyon farklı isim ve markalar altında pazarlansa da genel olarak içeriği, ultra rafine edilmiş metanoldür. Ben, ıslak yöntemi tercih ediyorum. Değişik markalar arasında küçük uygulama farklılıkları olmakta. Benim kullandığım marka, “Sensor Swabs and Eclipse”.
Temizlik için sensöre ulaşabilmemiz için makinamızın menüsünden ilgili ayara girmemiz gerekmekte. Nikon makinalarda bu ayar, “Ayna Yukarı – Temizlik” olarak geçmekte. Hemen burada bir parantez açarak neden bu işi makinayı “B” ayarına alarak sensöre ulaşmayı tercih etmediğimizi anlatmak isterim. “B” ayarındayken sensörde bulunacak elektrik akımı, tozları çekecek statik yaratacaktır. İlaveten, “B” ayarındayken perdenin, sensör temizleme aparatı içerideyken kazayla kapanıp hasar görmesi riski çok yüksektir. Makinamızın pili yarıdan fazla dolu değilse ve bazı markalarda makina prize takılı değilse bir önlem olarak, menüdeki Sensör Temizlik komutu çalışmayacaktır. Temizlik sırasında pilin tükenmesi, perdenin kapanması ve aynanın yerine gelmesine dolayısıyla zarar görmelerine sebep olacaktır.
İyi aydınlatılmış ve tozsuz bir ortamda çalışmamızda fayda var. Bir masaüstü aydınlatmadan yararlanmak en iyisi. Öncelikle, küçük pompamızla ayna üstü tozları alırız. Aynayı yukarı alıp, perdeyi açtıktan sonra yine pompamızla makinanın odacığını ve sensör üzerindeki gevşek tozları alırız. Bu arada pompanın ucunun sensöre dokunmamasına çok özen göstermeliyiz. Uçuşan tozların yine sensör üzerine düşmesini engellemek için makinayı aşağı doğru tutmakta fayda var. Böylelikle, temizlikten sonra bu tozların yeniden bulaşmasını önleyeceğimiz gibi, sensör üzerindeki sert yabancı cisimlerden de kurtuluruz. Temizleme esnasında bu cisimler sensörü kalıcı olarak çizebilir. Üzerine temizleme solusyonu uyguladığımız aparatı sensörün kenarına yerleştirir ve bir hamlede kenardan kenara nazikce sensörü sileriz. Bu esnada ileri-geri sürtme hareketi yapmamalı, gereksiz baskı uygulamamalıyız. Full-frame sensörlerin eni, temizleme aparatının yüzeyinden geniş olabilir. Bu durumda, temizleme aparatının diğer yüzünü çevirerek kullanırız. Bu defa aparatı, temizlenmemiş kısmın kenarına ve temizlenmiş kısımla bir parça üst, üste gelecek şekilde yerleştirip, aynı temizleme hareketini tekarlarız. Kullanılan aparat bir daha kullanılmamalı, atılmalı. Temizleme solüsyonu, hemen kuruyacak ve ardında iz bırakmayacaktır.
Sonucu hızlı bir şekilde özel luplarla kontrol edebiliriz. Eğer birşey görünmüyorsa, bir de photoshop’ta yukarıdaki yöntemle kontrol etmeliyiz. Ufak, tefek toz tanelerinin önemi olmadığını hatırlatmak isterim. Sensör temizliği konusunda saplantı derecesinde titizlik, sensöre zarar verme riskini arttırır. Küçük tozlar, gerek makinaların kendi programları vasıtasıyla, gerekse Photoshop gibi programlar vasıtasıyla – hem de toplu olarak- temizlenebilmektedir. Tekrarlamak gerekirse sensör temizliği çok kolay olmakla birlikte, gerekli titizlik gösterilmediğinde oluşabilecek hasar çok büyüktür. Herkes bu titizliği haklı olarak gösteremeyebilir. O zaman, bir profesyonel fotoğraf makinası teknisyeninden yardım istemek en doğrusu olacaktır.